Законодательное развитие антикоррупционной деятельности в Казахстане

Дата письма 06.12.2023

Законодательное развитие антикоррупционной деятельности в Казахстане 

Казахстанскую историю борьбы с коррупцией в стране можно условно разделить на два основных этапа, которые в той или иной степени характеризуют эволюцию антикоррупционной деятельности в Казахстане.

С 1998 года по 2015 год, когда на территории страны действовал Закон Республики Казахстан от 2 июля 1998 года № 267-I «О борьбе с коррупцией». В этот период времени особое внимание было направлено мерам по устранению условий, способствующих совершению бытовой коррупции, с которыми граждане встречаются наиболее часто во время получения государственных услуг на местах. Больше всего казахстанцы сталкивались с фактами коррупции во время получения различных справок и ускорения получения госуслуг в образовательных и медицинских учреждениях, а также в правоохранительных органах. В целях предотвращения взяточничества среди государственных служащих и устранения человеческих контактов, в стране активно начали внедрять принципы «одного окна», где любой гражданин мог за считанные минуты получить необходимую ему услугу. По истечению времени и другие виды государственных услуг (получение адресной справки, удостоверения личности и паспорта, регистрация бизнеса и многое другое) также были переведены в онлайн формат в рамках программы «электронного правительства». На сегодняшний день более 80% государственных услуг предоставляются посредством портала egov.kz и через центры по оказанию услуг населению.

С 2015 года по сей день были пересмотрены основные принципы и методы борьбы с коррупцией в Казахстане, основным регулирующим документом которого стал – Закон Республики Казахстан от 18 ноября 2015 года № 410-V «О противодействии коррупции». Новый закон позволил перейти от стратегии борьбы, которая неизбежно ведет к доминированию репрессивных методов и карательных мер, к комплексной стратегии устранения причин и условий коррупции. Основным объектом противостояния остается бытовая коррупция среди населения, но в то же время был дан старт противодействию деловой (бизнес) коррупции в Казахстане: факты подкупа, дачи взяток и получение отката должностными лицами в момент государственных закупок. Особое внимание привлек квазигосударственный сектор, где в период заключения контрактов денежный оборот исчисляется в миллиардах долларах США.

Необходимо отметить тот факт, что ранее функции по выявлению, пресечению, предупреждению коррупционных правонарушений относились к ответственности в пределах своей компетенции органам прокуратуры, национальной безопасности, внутренних дел, государственных доходов, военной полиции, антикоррупционной службой, пограничной службой Комитета национальной безопасности. Тогда как, со вступлением в действие нового Закона к основному субъекту противодействия коррупции отнесли специализированный уполномоченный орган – антикоррупционную службу. В настоящее время фактами взяточничества занимается орган «Агентство по противодействию коррупции» (далее Агентство), непосредственно подчиненное и подотчетное Президенту Республики Казахстан. Практически во всех областных центрах страны представлены подразделения Агентства – ANTIKOR.

На сегодняшний день ключевыми приоритетами Агентства выступают такие понятия, как добропорядочность, партнерства и превенция. Такие изменения должны будут способствовать, во-первых, избавлению государства и общества от криминологического аспекта коррупции, во-вторых, формированию антикоррупционной культуры и широкому вовлечению граждан к противодействию коррупции в стране.

РГУ «ГДУ КГД МФ РК» 06.12.2023 год 

Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің заңнамалық дамуы. 

Елдегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің қазақстандық тарихын екі негізгі кезеңге бөлуге болады, олар сол немесе басқа дәрежеде Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-әрекеттің эволюциясын сипаттайды.

Елімізде «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 2 шілдедегі № 267-І Заңы қолданыста болған 1998 жылдан 2015 жылға дейін. Осы уақыт аралығында азаматтар жергілікті жерде мемлекеттік қызметтерді алу кезінде жиі кездесетін күнделікті сыбайлас жемқорлыққа жол беретін жағдайларды жою шараларына ерекше назар аударылды. Ең бастысы, қазақстандықтар сыбайлас жемқорлық фактілеріне түрлі анықтамалар алу және мемлекеттік қызметтерді алуды жеделдету кезінде білім беру және медициналық мекемелерде, сондай-ақ құқық қорғау органдарында кездестірді.    Мемлекеттік қызметкерлер арасында парақорлыққа жол бермеу және адамдар арасындағы байланысты жою мақсатында елімізде кез келген азамат санаулы минуттарда өзіне қажетті қызметті ала алатын «бір терезе» қағидаттары белсенді түрде енгізіле бастады. Уақыт өте келе мемлекеттік қызметтердің басқа түрлері де (мекенжай анықтамасын, жеке куәлік пен төлқұжат алу, бизнесті тіркеу және т.б.) «электрондық үкімет» бағдарламасы аясында онлайн форматқа көшірілді. Бүгінгі таңда мемлекеттік қызметтердің 80%-дан астамы egov.kz порталы және халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсетіледі.  

2015 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі қағидаттары мен әдістері қайта қаралды, оның негізгі нормативтік құжаты Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 18 қарашадағы № 410-V «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заңы болды. .”   Жаңа заң қуғын-сүргін әдістері мен жазалау шараларының үстемдігіне сөзсіз әкелетін күрес стратегиясынан сыбайлас жемқорлықтың себептері мен жағдайларын жоюдың кешенді стратегиясына көшуге мүмкіндік берді. Қарама-қайшылықтың негізгі объектісі халық арасындағы күнделікті сыбайлас жемқорлық болып қала береді, бірақ сонымен бірге Қазақстанда бизнестегі сыбайлас жемқорлықпен күрес басталды: мемлекеттік сатып алулар кезінде шенеуніктер алған пара алу, пара алу және қайтарып алу фактілері. Квазимемлекеттік секторға ерекше назар аударылды, мұнда келісім-шарттар жасау кезеңінде ақша айналымы миллиардтаған АҚШ долларымен есептеледі.  

Айта кету керек, бұрын сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу және алдын алу функцияларына прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер, мемлекеттік кірістер, әскери полиция, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің шекара қызметі жүктелген болатын. өз құзыреті шегінде. Жаңа Заңның күшіне енуімен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың негізгі субъектісіне мамандандырылған уәкілетті орган – сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет бекітілді. Қазіргі уақытта пара алу фактілерімен Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі (бұдан әрі – Агенттік) айналысады. Агенттіктің «АНТИКОР» бөлімшелері еліміздің барлық дерлік облыс орталықтарында өкілдік етеді.   

Бүгінгі таңда Агенттіктің негізгі басымдықтары тұтастық, серіктестік және алдын алу сияқты тұжырымдамалар болып табылады. Мұндай өзгерістер, біріншіден, мемлекет пен қоғамды сыбайлас жемқорлықтың криминологиялық аспектілерінен арылтуға, екіншіден, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға және елдегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске азаматтарды кеңінен тартуға ықпал етуі тиіс.

      «ҚР ҚМ МКК БДБ» РММ 06.12.2023ж.

Автор: РГУ ГДУ КГД МФ РК Раимбекова Л.С. 87779955008